Ukrayna’nın doğusundaki krizin çözümü amacıyla eylül ayında Belarus’un başkenti Minsk’te Ukrayna, Rusya, AGİT ve ayırılıkçıların temsilcileri arasında varılan ateşkes anlaşmasının üzerinden altı ay geçmesine rağmen bölgede hala çözüm bulunamadı.

Geçen yılın eylül ve ekim aylarında sağlanan Minsk mutabakatlarına rağmen, Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçılar ile hükümet güçleri arasındaki çatışmalar ve ateşkes ihlalleri bir gün bile durmadı. Taraflar bu konuda birbirlerini suçlayıcı açıklamalar yaptı.

5 Eylül’de yapılan Belarus’taki ilk görüşmelerin ardından 19 Eylül’de yeniden Minsk’te bir araya gelen “Ukrayna-Rusya-AGİT” Üçlü Temas Grubu’nun ikinci toplantısında, ateşkes anlaşmasının hayata geçirilmesine ilişkin 9 maddelik memorandum imzalandı ancak bu maddeler de bir türlü hayata geçirilemedi.

Memorandum’a göre, taraflar arasında ateşkesin sağlanması, birliklerin 19 Eylül itibarıyla bulundukları noktalarda kalmalarının temini, her türlü silahın kullanılmasının ve saldırıların yasaklanması, 24 saat içinde ağır silahların çatışma bölgesinden ve yerleşim birimlerinden 15 kilometre geri çekilmesi gerekiyordu. Taraflar, silah kullanılmayan 30 kilometrelik güvenli bölge oluşturacak, yerleşim birimlerine yakın yerlerde ağır silahlar yerleştirilmeyecek ve kullanılmayacak, güvenlik bölgelere mayın ve diğer patlayıcılar yerleştirilmeyecek, daha önce yerleştirilenler de temizlenecekti.

Ateşkesin ilan edildiği bölgelerde AGİT gözlemci heyetinin faaliyet göstermesi sağlanacak, tüm yabancı uyruklu askerler çatışma bölgesinden çıkarılacaktı. Ancak bu maddelerin neredeyse hiçbiri yerine getirilmedi.

Kiev yönetimi ile Rus yanlısı ayrılıkçıların geçen süre içeresinde yerine getirdiği tek şart esir değişimi oldu.

– “Sessizliği” bozdular

Ukrayna ordusu ile ayrılıkçıların temsilcileri bir kez de 9 Aralık 2014 tarihinde anlaşmaya vardılar ve ateşkesi öngören “sessizlik” düzenin uygulamayı kararlaştırdılar.

Bu anlaşmadan sonra bölgede çatışmalar azaldı can kayıpları verilmez oldu. Kısa bir süre sonra da uzun yeni yıl tatili başmadı. Bu dönemdeki sessizlik hem iki tarafta hem de uluslararası kamuoyunda Ukrayna’da barış sağlanacğı umudunu belki de ilk kez güçlendirdi.

Yeni yıl tatilinin bitmesiyle dünya kamuoyu yanıldığını bir kez daha anladı. Ocak ayının ilk haftasından itibaren ayrılıkçılar, hükümet güçlerinin kontrolündeki Donetsk Havaalanı dahil bazı stratejik noktalara saldırı başlattı.

Saldırılarla sivil can kayıplarının artamıs üzerine, Minsk Üçlü Temas Grubu’nun toplanması gündeme geldi. Ayrılıkçıların, bu toplantıya sözde “Donetsk Halk Cumhuriyeti” ile “Luhansk Halk Cumhuriyeti” liderlerinin katılmayacağını açıklaması üzerine Kiev yönetimi de görüşmekten vazgeçti.

-Diplomasi trafiği

Ukrayna’daki krize çözüm bulabilmek için Ukrayna, Rusya, Almanya ve Fransa Dışişleri Bakanları Berlin’de bir araya geldi. Toplantıdan somut bir sonuç alınamaması üzerine, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in girişimleriyle 15 Ocak’ta yapılması planlanan liderler zirvesi ertelendi.

Bu gelişmeler üzerine, 13 Ocak’ta ülkenin doğusunda bir kontrol noktasına ağır silahlarla düzenlenen saldırı, taraflar arasındaki gerginliğin tırmanmasının bir başlangıcı oldu. Saldırıda top mermisinin isabet ettiği yolcu otobüsünde 10 kişi öldü, 18 kişi yaralandı. Taraflar saldırıdan birbirlerini sorumlu tuttu, Rusya da saldırıyı Kiev yönetiminin düzenlediğini ileri sürdü.

-Çatışmaların simgesi Donetsk Havaalanı el değiştirdi

Ayrılıkçıların hükümet güçlerinin konuşlandığı noktalara saldırılarını artırması nedeniyle, 9 Aralık’tan bu yana “sessizlik” protokolüne uyan Ukrayna silahlı kuvvetleri, Rus yanlılarının konuşlandığı noktalara saldırı emri aldı.

Kiev yönetimi askerlik yapma zorunluluğu olanların orduya alınmasını öngören “Kısmi seferberlik” ilan etti. Ukrayna yönetimi bunun üzerine, ayrılıkçıların kontrolündeki bölgelere yolcu taşımacılığının yapılmamasını ve bu bölgelere giriş çıkışların özel izne bağlanmasını kararlaştırdı.

Taraflar arasında, birliklerin 19 Eylül itibarıyla bulundukları noktalarda kalmalarının teminine ilişkin protokol bulunmasına rağmen ayrılıkçılar, son iki haftada, hükümet güçlerinin kontrolündeki Donetsk Havaalanı ile 29 ve 31 numaralı kontrol noktalarına saldırılarını arttırdı. Rus yanlıları, ele geçirene psikolojik ve stratejik üstünlüksağlayacak Donetsk Havaalanı’nın büyük bir kısmını ele geçirdi.

Böylece, doğudaki Rusya yanlısı ayrılıkçıların geçen sene Donetsk ve Lugansk kentleri dahil birçok bölgeyi ele geçirmesine rağmen, Ukrayna ordusunun Donetsk kentinde kontrol ettiği tek stratejik nokta olan Donetsk Havaalanı’nın büyük bir kısmı, 242 günlük çatışmanın ardından ayrılıkçıların kontrolüne geçmiş oldu.

Bölgede, tarafların yine karşılıklı suçlamalarına neden olan bir saldırı daha yaşandı. Donetsk merkezindeki bir otobüs durağına ağır silahla yapılan saldırı sonucu 13 kişi yaşamını yitirdi, 20 kişi de yaralandı.

Ayrılıkçılar, Donetsk Havaalanı’ndaki çatışmalarda rehin aldıkları askerleri, son saldırının yapıldığı yere getirerek, halkın tepkisiyle karşı karşıya bıraktı.

Bütün bunlar Ukrayna, Rusya, Almanya ve Fransa Dışişleri Bakanlarını tekrar bir araya getirdi. Berlin’deki görüşmede, Minsk Üçlü Temas Grubu’nun ağır silahların geri çekilmesini görüşmek üzere toplanması konusunda uzlaşıldığı duyuruldu.

2013 yılının kasım ayında Kiev’deki gösterilerle ateşlenen kriz fitilini, yaklaşık bir buçuk yıldır kimse söndüremiyor. Ukrayna, Donetsk ve Lugansk’ın tamamına yakınını kontrol eden ayrılıkçıların Rusya tarafından desteklendiğini ileri sürüyor. Ayrılıkçılar, Donetsk ve Lugansk’a “özel statü” verilmesini bölgelerini kendileri yönetmek istiyor.

Ukrayna’nın doğusunda çatışmalar yaşanırken, her gün düzenlenen saldırılarda onlarca kişi yaşamanı yitirirken daha önce aldığı kararların çoğuna taraflarca uyulmayan Üçlü Temas Grubu ile Ukrayna, Rusya, Almanya, Fransa liderlerinin bir araya gelmesi bekleniyor. (AA)