Türkiye, Avrupa ve Amerika ekonomilerinde neler oluyor?

Neler Oluyor?

Uzun bir aradan tekrar birlikteyiz sevgili okuyucular.. Sizlerle birlikte olmadığımız süre zarfinda Avrupa’da ciddi bir borç krizi olduğu ortaya çıktı.

Başta Yunanistan olmak üzere İspanya, İrlanda ve Portekiz’in bütçe açıklarının gayri safi milli hasılalarının %10 unun
üstünde olması(maastricht kriterlerine göre en fazla 3 olmalı) ve bu ülkelerin toplam borclarının gayri safi milli hasılalarına oranlarının %70 ila 100 ün arasında olmaları (yine maastricht kriterlerine göre 60’ın altı olması lazım) bu krizi tetikledi.

Cuma bu krizdeki ülkelere Macaristan eklendi. Başbakanın sözcüsünün açıklamasına göre sene sonu bütçe açığı %3-3,5 olması beklenen Macaristan bütçe açığı yeni veriler ışığında %7,5 civarında olacakmış. Daha önce açıklanan İran Merkez Bankası’nın 45 milyar EURO satacağı haberi ile bu haber birleşince euro/dolar paritesi 1,20 nin altına indi borsalarda günlük %3 lere varan kayıplar yaşandi. Dolar/Tl 1,6, İMKB 54613, gösterge bono faizi 8,81 kapandı.

Geçen cuma kötü haberler bu kadarla da sınırlı değildi. Bir ayın en piyasa hareketlendiren verilerinden olan Amerikan Tarım Dışı İstihdam Raporu 550 000 olan beklentinin oldukça altında kalarak 431 000 olarak gerçekleşti. Bazı okuyucular ”6ay evveline kadar iş yaratamayan Amerikan Ekonomisi 400 000 den fazla istihdam yaratmış bu
neden beğenilmiyor?” diye merak edebilirler hemen cevabını vereyim. Amerika’da bu sene sonbaharda nüfus sayımı var. İş bulan 431 000 kişinin 390 000 den fazlası bu yüzden geçici olarak istihdam edildi yani özel sektör tarafından işe alınan insan sayısı çok az. Amerikan Ekonomisi’nin %70 i tüketici harcamasından oluşur ve işsizlik bu harcamayı düşüreceğinden piyasalar bu veriye çok hassastır. Her ne kadar işsizlik oranı %9,8 den 9,7 ye düşmüşse de bunun sebebi daha çok insanın iş bulması değil, insanların cesaretlerinin kırılıp iş aramayı bırakmaları ve istihdam piyasasından çıkmalarıdır. Ayrıca son açıklanan verilere göre işsiz bir amerikalı iş bulmak için ortalama 34,4 hafta bekliyor yani işe alınma hızı gerçekten çok düşük ve işsizlik daha uzun bir süre Avrupa’nın borç yüküyle birlikte
piyasaların üstünde Demokles’in kılıcı gibi duracağa benziyor. Eğer bilhassa borsada yatırımınız varsa her ayın ilk cuma günü açıklanan bu detaya çok dikkat edin.

Peki bundan sonra ne olur? Cuma günü 10000’in altından kapatan Dow Jones’un etkisiyle bilhassa borsada etkili satışlar olur. Dikkat ederseniz bizim borsamız diğer belli başlı borsaların aksine bu sene gördüğü en yüksek yerden %10 dan daha az düştü dolayısıyla biz biraz daha pahalıyız gibi geliyor bana. Bu durum ülkemizin güçlü borç dinamikleri ile açıklanabilinir. Bütçe açığımız %4,5, toplam borç/GDP ise %59 civarında yani birçok Avrupa ülkesinden Maastricht kriterleri açısından daha iyi durumdayız ama unutmamak lazımki bizim de kendimize ait özel risklerimiz var(İsrail ile olan gerginlik ve Anayasa Mahkemesi’nin anayasa değişikliğini reddedip hükümetin erken seçime gitme olasılığı).

Düzgün borç dinamiklerimizden dolayı TL güçlü kalmaya devam edebilir euro/dolar paritesi etkisiyle dolar belki
1,60ın üstüne çıkar ama oralarda bence fazla kalamaz(yerli yatırımcı hemen satışa geçiyor). Borsadan bence saydığım iç ve dış nedenlerden dolayı bu aralar biraz uzak kalmalı, ben bir kısım ekonomist gibi bu yaşadığımız çalkantının bir çift dip olduğunu değil bir düzeltme olduğunu düşünüyorum çünkü başlıca bütün merkez bankaları bu kadar para basarken çift dip bana mantıklı gelmiyor. Teoriye göre düzeltmelerde borsalar gördükleri en yüksek noktadan %10 ila 20 arası
düşerler İMKB daha %10 bile düşmediğinden ben biraz daha düşmesini beklemek taraftarıyım, 51500 kritik seviye..

Bonoyu 9un altında almaktansa en mantıklı hareket %9,5-10 aralığından mevduat yapmak gibi geliyor bana en azından şu kargaşa geçene kadar..