Leonardo’nun Roma Günleri

Sevgi Gürtuna bu haftaki “Leonardo’nun Roma Günleri” adlı makalesinde Leonardo’nun 60 ‘lı yaşlarında Roma ‘da geçirdiği zamanlar ile ilgili önemli ayrıntılara yer veriyor.

Sevgi Gürtuna ‘nın yazısını sizlerle paylaşıyoruz;

Leonardo’nun Roma Günleri

Leonardo 1513 sonbaharında, daha önce birçok kez gittiği ama her defasında birkaç haftadan fazla kalmadığı Roma’ya, Lorenzo de’ Medici’nin büyük oğlu Giuliano tarafından davet edildi. Deha 61 yaşındaydı ve eskisi kadar gözde değildi artık; üstelik işler konusundaki yavaşlığı güvenilmezlik olarak algılanıyor ve aleyhine çalışıyordu. Yine de sanat dünyasının saygıdeğer, emektar üyesine yaraşır bir hayranlıkla Roma’da kabul gördü. Giuliano, ona Vatikan sınırları içinde, Belvedere Galerisi’nde enfes odalardan oluşan bir daire ve atölye hazırlatmıştı. Bu odalar çok para harcanarak dönemin en ünlü mimarlarından Bramante’nin öğrencilerine süslettirilmişti.

Yine de biraz küskündü üstat (Vatikan’da, Michelangelo’nun Sistina Şapeli freskleri, Raffaello’nun Stanze (geniş oda) bezemeleri için paraya boğulduğu dönemdi bu yıllar), sık sık Vatikan’dan uzaklaşma ihtiyacı hissediyordu: 25 eylül 1514’te Parma’da, 27 eylülde Po kıyılarındadır, 14 Aralık 1514’te Civitavecchia limanı ve Pontina bataklıklarının kurutulması tasarılarına girişir. Tekerlek gücüyle hareket eden “mekanik aslan”ını icat eder. Fiesole’deki topraklardan daha iyi şarap alınabilmesi konusunda araştırmalar yapar.

Leonardo’ ya Roma ‘da yasak

Roma’ya yerleştiğinden beri, Giuliano de’ Medici, üstada iki Alman yardımcı atamıştır; biri demirci ustası diğeri ayna yapımcısıdır. Keşiflerini, düşüncelerini, kendi ülkelerine götürmek için çalacak casuslar olarak gördüğü bu yardımcılarını hiç sevmez ve güvenmez Leonardo. Aralarındaki ilişki zamanla öyle bozulur ki, bu Alman yardımcılar dehayı “ölü falcılığı” yapmakla suçlayıp Papa’ya şikayet ederler. Papa onlara inanır ve Leonardo, Santo Spirito Hastanesi’nde yürüttüğü anatomi çalışmalarını yapmaktan men edilir. (İnsan kalbinin damarlarına ve kapaklarına varana kadar ayrıntılı çizimleri başaran üstat, kas, kemik ve sinirler hakkında edindiği bilgilerle daha da meraklanmış ve bütün tabuları yıkmaya karar vermiştir. Karaciğer, akciğer, kalp, cinsel organların ve hatta beynin bile krokisini yüzlerce kez çizmiştir; insan vücudunun anatomisinin atlasını çıkarmaya kararlıdır. İnsan anatomisi hakkında en önemli bilgileri kadavralar üzerinde toplayan ilk bilim adamı ünvanını taşıyan Leonardo’nun, günümüzde modern tıp tarafından değerlendirilen çok önemli buluşları mevcuttur. Araştırmalarının yüzyıllar sonra yaşayacak bilim adamları tarafından dahi benimseneceğini sanki o tarihlerde seziyordu Leonardo da Vinci.

İtalyan mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatomisti, müzisyeni, heykeltıraşı ve ressamı Leonardo…

Anatomi çalışmaları yasaklanan Leonardo, sanat ve bilim alanında matematiksel deneylere , mimari kemerlere, üçgenlere, çemberi dördülleme çalışmalarına verir kendini. Antik dönemlere ve mitolojiye dalar. Hayranlık verici olduğu kadar gülünç kostümler, fantastik aygıtlar ve görüntü oyunları üretir. Harikaların ve şaşkınlıklar yaratmanın şiirselliğinden göz yanıltıcı ışık oyunlarının şiirselliğine geçer. Basit çocuk oyunlarından şans oyunlarına kadar, en sıradan zaman geçirme araçlarını deneylerinin temeline dönüştürmüştür. Sabun köpüğü yapmak için saman kullanır, su üzerinde kaydırılan ya da su yüzeyinde halkalar yaratan taş atımlarını kullanır. Bilim, estetik ve mekanik alanlarındaki araştırmalarını sürdürür, Monte Maria’da bulunan fosil kabuklarını inceler. Üç boyutlu teknolojik çizimlerinde (para basma makineleri, taç biçiminde tekerlek, halat eğirme makinesi, maden işleme makinesi) olduğu kadar, geometrik biçimlere ilişkin çalışmalarında gelişme kaydeder. Mart 1516’da Roma’da bir matematik problemini çözmekle uğraşmakta, ağustosta San Paolo Fuori le Mura Kilisesi’nin boyutlarını belirleme çabasındadır.

Roma’nın eşi bulunmaz güzelliklerine rağmen, geçmişte kalan zafer çelenklerinin arasında kendini yalnız ve bunalmış hissetmektedir Leonardo. Ruhsal çöküntünün yanında, fiziksel rahatsızlıklar da kapısını çalmıştır: Bir tür felç geçirir ve gözleri iyi görmüyordur artık. Doktorlara hiç güvenmez; notlarında “sağlıklı kalmaya çalışın, hekimlerden uzak durmanız yararınızadır çünkü ilaçları bir tür simyadır” yazar.

Giuliano’nun ölümünden sonra da, üstat hayatını kazanmak için Alpler’in öbür yanına Fransa’ya gitmeye hazırlanmaktadır.

Sevgi Gürtuna