Birleşik Krallığın Galler bölgesinde Newport’ta düzenlenecek NATO zirvesi tarihin en kritik toplantılarından biri olmaya aday.
4-5 Eylül’de Galler’de düzenlenecek NATO Zirvesi, örgütün tarihindeki en kapsamlı ve zorlu toplantılardan biri olmaya aday. NATO’ya yakın coğrafyalarda eş zamanlı birden fazla krizin sürdüğü bir ortamda görüşecek üye ülke liderlerinin bir yandan mevcut krizleri değerlendirmesi diğer yandan da bu krizlerden çıkarılan dersler doğrultusunda gelecekteki sınamalara karşı ortak savunmayı güçlendirecek ve İttifak’ın hazırlık seviyesini artıracak adımlara odaklanması öngörülüyor. NATO Zirvesi’nde ele alınacak konular bağlamında toplantıya üye ülke devlet ve hükümet başkanlarının yanı sıra çok sayıda ortak ülkenin lideri de katılacak.
Zirvenin ilk gündem maddesini Afganistan oluşturacak. NATO komutasında yürütülen Uluslararası Güvenlik Destek Gücü’nün (ISAF), görevini yerine getirdiğinin ilan edileceği zirvede, Afganistan’a yönelik geleceğe dönük taahhütler üzerinde durulacak. Afgan makamlarının gerekli adımları atmaması nedeniyle sıkıntılı bir süreçten geçen ISAF harekatı sonrasında başlatılması öngörülen Kararlı Destek Misyonu da liderlerin gündem maddeleri arasında yer alacak. Afganistan ile ilgili oturuma NATO liderlerinin yanı sıra ISAF’a destek veren 27 ülkenin lideri de katılacak. Bu toplantıda Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği de üst düzeyde temsil edilecek. Uluslararası gündemin ilk sıralarından düşmeyen Ukrayna krizi de zirvenin ilk gün oturumlarının konuları arasında yer alacak.
NATO-Ukrayna Komisyonu formatında gerçekleştirilecek toplantıda bu ülkeyi Devlet Başkanı Petro Poroşenko temsil edecek. NATO’nun geleceği ve her tür tehdide karşı koyabilme kapasitesi açısından büyük önem taşıyan Hazırlık Eylem Planı (RAP), zirvenin temel belgelerinden birini oluşturacak. Planın, güvence ve uyarlama nitelikli 30 ana önlem içermesi öngörülüyor. Transatlantik bağın önemi ve savunma harcamalarının artırılması konuları da NATO liderlerinin üzerinde özellikle duracakları başlıklar arasında yer alıyor. NATO liderlerinin yanı sıra dışişleri bakanları ve savunma bakanları da zirve sırasında paralel toplantılar gerçekleştirecek.
Zirvenin ilk gününde NATO dışişleri bakanları, NATO üyeliği beklentisi olan Bosna Hersek, Gürcistan, Karadağ ve Makedonya dışişleri bakanlarıyla bir araya gelecek. NATO savunma bakanlarının da aynı gün İttifak ile işbirliği içinde olan 24 ülkeden mevkidaşlarıyla bir araya gelmesi planlanıyor. Zrivenin son gününde ise NATO dışişleri bakanları, AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Başkanı Didier Burkhalter ve Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn Jagland ile danışmalarda bulunacak. NATO savunma bakanlarının da aynı gün işbirliği olanaklarını genişletmek amacıyla Avustralya, Finlandiya, Gürcistan, Ürdün ve İsveç’ten mevkidaşlarıyla bir araya gelmesi öngörülüyor. NATO Zirvesi’nin, planlı toplantıların yanı sıra çok sayıda ikili temasa da ev sahipliği yapması bekleniyor.
Zirvenin önceliği İşid ve Ukrayna krizi
NATO zivesinde birinci öncelik İşid terörü Başta ABD ve İngiltere Ortadoğuya yapılacak olan bir askeri harekat için destek arayacaklar Fransa ve Almanyanın bu desteği verecekleri kapalı kapılar ardında konuşuluyo İşid terörü Türkiyeyide yakından ilgilendiriyor.
NATO’nun ağır topları olan ABD, İngiltere ve Fransa, Türkiyeden işid terör örgütüne verdiği üstü örtülü desteği çekmesini isteyecekler, bazı askeri NATO analizcilerine göre Türkiyenin NATO’daki kaderide bu toplantıdan sonra belli olacak.
Afganistan’dan çekilme riski
Afganistan’da 2003’ten bu yana sürdürdüğü Uluslararası Güvenlik Destek Gücü (ISAF) misyonunun “görevini tamamladığını” 4-5 Eylül’de Galler’de düzenlenecek zirvede ilan etmeye hazırlanan NATO, Afgan makamlarının gerekli adımları atmaması nedeniyle 2014 sonunda “toptan çekilme” riskiyle karşı karşıya. NATO, Afganistan’dan 2014 sonrasında büyük ölçüde çekilmeyi ve görev tanımı değişecek azami 12 bin asker bırakarak “Kararlı Destek” misyonunu devreye sokmayı planlıyor.
“Kararlı Destek” misyonunda görev alacak birimlerin meşru müdafaa dışında silah kullanması söz konusu olmayacak ve görev alanları danışma, eğitim ve destekle sınırlı kalacak. Ancak bu değişimin sağlanabilmesi ve NATO’nun bu ülkede kalabilmesi için Afganistan’ın ABD ile ikili güvenlik anlaşmasını, NATO ile de güçlerin durumu anlaşmasını (SOFA) imzalaması gerekiyor. Şu aşamaya kadar bu iki belgenin Afgan iç siyasetindeki belirsizlik, dengeler ve uluslararası mali destek alanındaki sorunlar nedeniyle imzalanmaması ise NATO’yu “en kötü senaryo” riskiyle karşı karşıya bırakıyor.
NATO kaynakları, Afganistan’daki ISAF unsurlarının çekilebilmesi için belli bir zamana ihtiyaç duyulduğunu belirterek “Belgeler imzalanmazsa yeni misyon için yasal çerçeve oluşmayacağından NATO, 2014 sonunda Afganistan’dan tamamen çekilmek zorunda kalır. Hala zaman var ama her geçen gün iyiden iyiye daralıyor” dedi. NATO ile Afganistan arasındaki sıkıntının bir yansıması olarak bu ülke, Galler’deki zirvenin en önemli konuları arasında yer alacak olmasına rağmen, düşük düzeyde temsil edilecek. Yeni devlet başkanının belirlenememesi ve mevcut Devlet Başkanı Hamid Karzai’nin zirveye katılmak istememesi nedeniyle Afganistan’ı Savunma Bakanı Bismillah Muhammedi temsil edecek.
