Sportif alanda zihinsel performans antrenörlüğü yapan bir sosyal bilim uzmanı olan Ersin Afacan ‘ın bu haftaki “ Günü kurtarmak için özür dilemiyorum ” adlı makalesini sizlerle paylaşıyoruz.
Bursaspor maçından sonra Fenerbahçe’de Emre Belözoğlu merkezli bir kaos ortamı meydana gelmişti. Daha sonra yönetimin devreye girmesi ile Emre, basın toplantısı yapıp herkesten özür dileyince gerilim son buldu.
Emre’nin menajeri Ahmet Bulut, geçen hafta Radyospor’a yaptığı açıklamada Emre’nin doktor kontrolünde olduğunu ve buna yeni başladıklarını belirterek “Doktorlar kontrolünde destek görüyor. Terapi alıyor.” dedi.
Eğer Ahmet Bulut “Doktor” ifadesini yanlış kullanmadıysa Emre, bir psikiyatrist tarafından tedavi altına alındı. Halbuki Emre’nin bir doktor ile tedaviyi gerektirecek patolojik bir sorunu yok. Emre, sadece bir takım mental engellerle spor yapmaya çalışıyor.
Emre’nin tahmin ettiğim mental (zihinsel) engelleri şunlar:
1. Maçta stresi kontrol edememek,
2. Maçta hırs başta olmak üzere olumsuz duyguların etkisinde kalmak,
3. Performansı hakkındaki taraftar yorumlarına üzülmek,
4. Yeteneğine uygun performans sergileyememek,
5. Planı gerçekleşmediği zaman kolayca hüsrana uğramak.
Mesela Emre’nin maç esnasında yaşadığı kronik stres, gözlerinden ve bakışlarından belli oluyor. Kronik stresin davranışsal göstergeleri olan maç içindeki hareketlerinde yaşadığı telaşı, paniği ve kontrolsüz oyununu sizler de fark etmişsinizdir. Milli Takım seviyesinde bile olsa ve Avrupa tecrübesi yaşasa da Emre’nin tek başına bu tip mental engellerle bilinçli ve planlı bir şekilde mücadele etmesi mümkün değildir. Sadece Emre değil pek çok futbolcu çeşitli mental engellerle karşılaşıyor. Dolayısıyla profesyonel bir yardım almaları şart.
Peki bu yardım nasıl olmalı? Bu yardım destekleyici, pozitif düşünebilen, öğreten ve dinleyen gibi rolleri üstlenerek sporcunun kariyer gelişimine yardımcı olunması konusunda danışmanlık yapan ve ona rehber olan bir kişi ile sağlanabilir. Dolayısıyla mental antrenman yaptıran bir antrenör, sporculara enerjisini nereye yönlendireceğini, profesyonelliğin gerçek anlamının kendini kontrol olduğunu, maçta stresle nasıl başa çıkabileceği, konsantrasyonunu nasıl koruyabileceği, takım ruhunun nasıl oluşturulacağı gibi konularda yardım eder. Bu bilgiler, kişiye hem sporculuğu döneminde hem de sporu bıraktıktan sonra gerekecek, felsefe-sosyoloji – psikoloji ve sosyal psikolojiye ait temel bilimsel altyapılardır. ABD ve Avrupa’da bu çalışmaları yapanlara “Mental Game Coach / Trainer” yani “Zihinsel Oyun Antrenörü” denir. Zihinsel oyun antrenörü veya benim tabirimle zihinsel performans antrenörü, sporcuların potansiyellerini tamamen sergilemesine engel olan zihinsel engelleri geçmede onlara yardımcı olmak üzere çalışan antrenördür. Yani psikolog veya psikiyatrist değildir.
Dolayısıyla zihinsel (mental) antrenman, zannedildiği gibi anormal davranışlarla veya problemli sporcularla çalışmak değildir. Zihinsel antrenman veya zihinsel oyun antrenörlüğü, başarı için gerekli zihinsel yetenekleri öğreterek sporcuyu kapasitesinin tamamını sergilemekten alıkoyan zihinsel engelleri nasıl aşacaklarını gösteren sporda psiko-sosyal alanların bir parçasıdır.
Mesela ben Emre ile çalışsaydım öncelikle kendisinin maça taşıdığı düşünceleri incelerdim. Daha sonra kendisiyle bu sezonu içeren performans hedeflerini belirlerdim. Akabinde Emre’nin bu performans hedeflerine ulaşmasını sağlayacak özgüvenini arttırmasına, kendisini (duygusal-düşünsel-davranışsal) kontrol etmesine ve etkili mental (zihinsel) taktikleri uygulamasına yönelik formel mental antrenmanlara başlardım.
Fakat bizim spor kültürümüzde “mental antrenman” şuuru yok. Türk Sporu’nun en büyük hatası budur. Bu kültürün yerleşmesi zaman ister. Çünkü alışılmışa göre türkü çağırmak kolaydır; “değişim”lere göre yeni melodilere yönelmek ise zor mu zor. Evrensel bir değişimin çarklarına uyum sağlanmadığında; çarkların dişlileri, değişmek istemeyenlere, büyük bedeller ödetiyor. Sonuç olarak da harcanan emeklere, paralara ve zamanlara yazık oluyor.
Dolayısıyla günü kurtarmak için özür dilemiyorum diyen Emre, hem günü hem geleceği kurtarmak hem de diğer sporculara örnek olmak açısından mental antrenmanlara başlamalıdır.
Ersin Afacan
Çok doğru…