İsmail Kartal’ın Cruyff ile çelişkileri

Cruyff’u farklı kılan bilgiye karşı duyduğu açlıktır. İsmail Kartal dahil yerli antrenörlerin tamamının sıkıştığı nokta bilgiye dayalı mesleki formasyon sorunu. Sığındıkları yer ise normatif inanç değerleri.

Futbol bilgiye karşı takınılan baskıcı-yıkıcı tutumu nedeniyle kitlelerin aklına değil duygularına, beklentilerine ve inançlarına hitap ediyor. Özellikle eğitim siteminde geçerli olmak kaydıyla bilginin önemsizliği benimsetilerek, yukarıdan aşağıya doğru hiyerarşik bir kurgu içinde kendine yer buldu ve toplumun her alanında kullanılan bir enstrüman haline geldi. Düşünce ve yaratıcılık ancak bilgiyi örgütleyerek kendini üretir. Bilgiye ihtiyaç duymadan mesleki formatı yeterli görmek ancak sosyal ve ekonomik beklentileri karşılamak için zamana karşı oynamaktır.

Cruyff’u farklı kılan bilgiye karşı duyduğu açlıktır. “Bir soru sorduğumda öğrenmek istediğim şeyi öğrenmek isterim çünkü nihayetinde bilgi, zekâdan önemlidir.” Futbolun başarı kriteri de aynıdır. Doğaçlama yapılan çalışmalar ve bilgiyi reddeden müfredat istikrar ve sündürülebilir başarı da karşılıksız kalır. Olması gereken gerçek dayanak; ‘küresel’ ölçekte geçerli olanı kabul etmektir. Bunun getirisi ise, geçerli olanı ülke kültürel davranış kurgusuyla birleştirmektir. İşte bu süreç sonunda ‘küresel’ bir figür olunur. Bizim sorunumuz burada başlıyor.

2 Yılda Hedefe

İsmail Kartal dahil yerli antrenörlerin tamamının sıkıştığı nokta burası: Bilgiye dayalı mesleki formasyon sorunu. ‘Yöresel’ normatif değerlere sığınarak belirli davranış kuralları geliştirip, bunları uygulamak ve bunlar üzerinden savunma mekanizmaları oluşturmak onlar için vazgeçilmez stratejidir. Sığındıkları yer de normatif inanç değerleridir. Futbolu ‘küresel’ bir oyun olarak kabul edip ona katkı yapmak, hatta ona şekil vermek, söz sahibi olmak ancak gerçek anlamda ‘bilgi’ ve donanımlı bir insanın başarabileceği şeydir. Ana belirleyici faktör; mesleki tüm bilginin kabulüyle, ‘kültür’ bütünlüğünden ortaya çıkan antrenörün kişisel meslek prensipleridir. Her antrenör için farklılıklar gösterir ve geçerli olup olmaması bu bütünlüğün ortaya koyacağı sürdürülebilir başarıya bağlıdır. Teknik ve taktik ana menüdür. Cruyff kendi adına ortaya koyduğu değerleri bir felsefe etrafında örgütleyerek bir sistem bütünlüğü yarattı. Bu ancak filozof öğretilerine sahip bir kişiliğin yapacağı değişimdir. “İş teknik, taktik ve performansa geldiğinde ne dediğimi bilirim çünkü dediklerim seksenlerde Ajax’da ve sonrasında Barcelona’da doğrulandı. Altyapıdan gelme oyuncularla birkaç yıldız transfer karışımından doğan çekici futbol sayesinde iki yılda hedefe ulaşıldı.”

Sadece mesleki format içinde kalıp takım çalıştırmanın karşılığı çok zorlanan bir şampiyonluk ya da sıralamada bir yer bulma olur. Ana belirleyici faktör; mesleki tüm bilginin kabulüyle, ‘kültür’ bütünlüğünden ortaya çıkan antrenörün kişisel meslek prensipleridir. Her antrenör için farklılıklar gösterir ve geçerli olup olmaması bu bütünlüğün ortaya koyacağı sürdürülebilir başarıya bağlıdır. İsmail Kartal’ın 4 gün içinde aynı hataları yaparak hem Avrupa kupalarından elenmesi, hem de şampiyonluğu hemen hemen kaybetmesinin temel dayanağı bilginin yerine koyduğu feodal kaygılarıdır. Mesleki bilginin tüm unsurlarını içeren teknik ve taktik faktörlerin hepsi, antrenörlük genel metodolojisinin bilgisine bağlı kalarak, kendi ‘entelektüel’ yapısı çerçevesinde oluşturduğu prensiplerine uygun eğitim yöntemini bulmasıdır.

Oyun Stilleri

“Gelişmenin yolunun İspanya veya İtalya’da yapılanları kopyalamaktan değil, önce kendine bakmaktan geçtiğini gösterdiler. Kendine bakmak becerilerini saptamak ve eksiklerini gidermek demektir. Bir Almandan Hollandalı gibi oynamasını talep edemezsiniz. Ya da bir İtalyandan olmaz. Öyleyse onlara bakmayacaksınız. Önce kendinizi anlayacaksınız. Baştan beri felsefem buydu. Böyle yapmamak için sıralanacak bahanelerin kolayca tahmin edilebilir ve genellikle parayla ilgili olmalarına rağmen sonuçta maçlar on bire on bir oynanıyor. En zengin kulüp bile sahaya on iki adam sürmez. Mesele tamamen temel niteliklerle ilgilidir.” Cruyff’un bu söyleminin karşılığı, her antrenörün bir tarzının olma zorunluluğudur. Sahada yönettiği takımın oynadığı oyun, antrenörün kimliğindeki beklentileri tarif ederek kamuoyu tarafından karşılık bulmasıdır.

Yoksa, İsmail Kartal’ın dediği gibi: “Kaptanlarım çok karakterli insanlar. Ben de karakterli bir insanım. Birbirimize inancımızla buraya geldik, bundan sonra da bu şekilde devam edeceğiz” söylemi değildir. Kartal’ın bu söyleminin Cruyff’un yorumladığı futbol felsefesinin içinde karşılığı yoktur. Antrenör bir liderdir. “Guardiola, başkalarını değiştirerek onların en iyisini yapmalarını sağlama yeteneğine sahip liderdir.”

“İyi liderler yetenekleri keşfeder ve kültürel farklılıkları gözetmeksizin onları kendilerini adamalarını ve başarıya aç olmalarını sağlar. Tüm bu farklılıkları birbirine uydurmayı ve onlarla başa çıkabilmeyi bilirler. Onlar örnek teşkil eden ve dolayısıyla özverilerini sergileyen liderlerdir.” Bunun dayanağı yabancı kültürleri yönetme sanatıdır. Antrenörün ikna etme zorunluluğu vardır. İletişim becerilerinde süreklilik sağlamak zorundadır. Kesintiye uğramadan devam eden iletişim amaca yönelik davranış değişkenliklerini sağlamada en aktif anahtardır. Fenerbahçe’nin sahadaki oyun bütünlüğünü oturtamamasının kilit nedenlerinden biri de iletişim sorunudur. Özellikle Dzeko, Tadic ve Fred’in olması gereken için ortaya koydukları irade ile Kartal’ın ortaya koyduğu irade aynı değildi. Ve iyi bir antrenör, anlık sorunları çözmede ve doğru hamleyi tereddüt etmeden yapma yeteneğine sahip olmalıdır. Hedeflere ulaşmadaki en önemli hamleler özellikle futbolda anlık ortaya çıkan sorunlara gösterilen müdahale ve çözüm iradesidir. Oyunu iyi okumak gerekir, sürekli aynı şeyi yaparak farklı sonuç beklemek hüsrana neden olabilmektedir.

Oyun Başarısı Nedir?

Bir takımın oyundaki başarısı topun oyunda kaldığı süre olan 54 dakikadan ibaret değildir. Yıllarca ortaya konması gereken ‘bilgi’ odaklı emeğin yansıması kimliğin oluşmasını sağlar. Ama o kimliğin içeriği ve ne sıfatla verildiği tamamen elde edilen kültürün oluşturduğu saha kenarındaki motifin içerik açıklamasıdır. Son olarak Cruyff’un hiçbir yöresel antrenörden duyamayacağımız en anlamlı yorumuna bakalım: “Sık sık söylemişimdir: basit futbol oynamak en karmaşık iştir ama temel niteliklere, temel becerilere sahipseniz sonunda illa daha iyi performans çıkartırsınız. Spor dünyası bu yüzden dünyaların en güzelidir. Bu günlerde tek sorun, futbolun hiç futbol oynamamış kimselerin elinde olmasıdır. Sorunlar öyle beterleşti ki yeniden başlayabilmek için her şeyin çökmesini bekliyoruz adeta.”

Müslüm Gülhan / NationalTurk