Tarihe, Anadolu’ya ve medeniyete ışık saçan, Işık Ülkesi; Likya!

Likya tarihi çok daha eskiye dayansa da M.Ö. 168’de Karya ile Pamfilya arasında 23 kentin bir araya helmesiyle Ethnos-Polis birliğine dayalı çok güçlü bir birlik devleti olduktan sonra dünya tarihine iz bıraktı.

Likya Birliği bir asırdan fazla süren istikrarı ve uygulamalarıyla Anadolu’nun Batısında kurulan İyon Birliğiyle birlikte demokrasinin ilk güçlü örneklerinden biri olarak Anadolu’yu da demokrasinin beşiği yapıyorlar.

Likya Birliği öyle bir birlik ki ABD 1776’da kurulduğunda Likya Birliği 1700 yıl sonra modern bir devlete örnek olacaktı.

23 şehirden oluşan Likya Birliği Telmessos’tan (Fethiye) Phaselis’e kadar uzanıyordu ve bu 23 üye şehir kendi içinde özerkti.

Likya Birliği’nin 6 büyük kenti Patara, Xanthos, Pınara, Olympos, Myra ve Tlos ekonomik güçleri nedeniyle üç oy hakkına sahipken, diğer üyelerin iki oy hakkı vardı.

Likya Birliği alfabetik sıraya göre şu şehirlerden oluşuyordu ve bazı kentler bir birine çok yakın veya birbirinin devamı olduğu yada farklı isimleri olduğu için birinci sırada yazdığım gibi listeye aldım ve 23’ten fazla olmaları kafa karıştırmasın.

• 1️⃣ Aperlae + Apollonia + Isinda+ Simena
• 2️⃣ Araxa
• 3️⃣ Arkcanda
• 4️⃣ Balbura + Bubon
• 5️⃣ Kadyanda
• 6️⃣ Kibyra
• 7️⃣ Kyaneai
• 8️⃣ Idebessos
• 9️⃣ Kitanaura
• 🔟 Limyra + Phoenix, modern Finike
• 1️⃣1️⃣ Mnara
• 1️⃣2️⃣ Myra + Andriake
• 1️⃣3️⃣ Oenoando (Wiyanawanda)
• 1️⃣4️⃣ Olympos
• 1️⃣5️⃣ Patara
• 1️⃣6️⃣ Pinara + Sidyma
• 1️⃣7️⃣ Phaselis
• 1️⃣8️⃣ Podalia
• 1️⃣9️⃣ Rhodiapolis
• 2️⃣0️⃣ Telmessos
• 2️⃣1️⃣ Tlos
• 2️⃣2️⃣ Trebenna
• 2️⃣3️⃣ Xanthos + Letoon

Genellikle Likya’nın ikiz kentleri Xanthos – Letoon ve birliğin merkezi Patara’dan ve Myra’dan (Demre) sıklıkla bahsedilir fakat 23 kentten oluşan Likya Birliğinin diğer kentleri de çok güzel ve özel kentler olmalarına rağmen biraz ihmal ediliyor.

Likya Birliği’nin başkenti Patara iken, en önemli kenti Xanthos’tu. Patara aynı zamanda Myra piskoposu Aziz Nikolaos’un da doğum yeridir.
Letoon, Leto, Apollon ve Artemis’e adanan üçlü tapınakla Likya’nın din merkeziydi.

Homeros’a göre Xanthos, Truva Savaşı sırasında Zeus’un oğlu ve Truvalıların müttefiki olan Sarpedon tarafından kurulmuştur.

Xanthos ve Likya’nın erken dönem tarihi belirsizdir ancak Hitit kayıtlarında Patara ve Xanthos’tan bahsedilmektedir. Yerli halk Luvililer olarak kayıtlara geçerken, Likya’ya Lukka adı verilmiş, Likyalılar ise ülkelerinden ışık ülkesi olarak bahsetmişlerdir.

Bir efsaneye göre Leto ikizleri Artemis ve Apollon’u Delos Adası’nda doğurmuş, Zeus’un kıskanç karısı Hera, Leto’yu ikizlerle birlikte Anadolu’ya sürmüş ve Letoon’un bulunduğu yere gelmiştir.

Başka bir hikayede ikizlerin doğduğu yerin Xanthos Nehri’nin (Esen Nehri) kaynağı olduğu anlatılır.

Hikayede Xanthos Nehri’ni bulmasına bir kurt yardım eder ve Leto ülkeye “Lykia” adını verir, Lykos Yunanca’da kurt anlamına gelir.

Bu 23 kentte bir birinden değerlidir ama yukarda bahsettiğim kentlerin yanı sıra bu yazımda Likya’nın en önemli kentlerinden biri olan Tlos’tan bahsedeceğim.

Yunan mitolojisine göre şehrin adı peri Praxidike ile Tremilus’un dört oğlundan biri olan Tloos’tan gelmektedir.

Herodot’a göre Likyalılar Sarpedon’un önderliğinde Girit’ten gelmişlerdir.

Tlos kentinin adı, Hitit metinlerinde geçen “Dalawa Ülkesi” ile aynı olan Likyaca Tlawa ifadesinden türemiştir.

Persler, diğer Likya şehirleri gibi M.Ö. 6. yüzyılda Tlos’un da kontrolünü ele geçirmişlerdir.

Tlos ve diğer Likya kentleri, M.Ö. 333 yılında Büyük İskender tarafından hep birlikte Yunan Makedon Krallığı’nın kontrolüne geçmiştir.

Kent, MÖ 3. yüzyılın başlarında Ptolemaiosların, MÖ 197’de ise kısa bir süreliğine Seleukosların eline geçmiştir.

Tlos, Likya Birliğinde üç oy hakkına sahip en büyük altı şehrinden biri olarak ta önemi açıktır.

M.S. 43 yılında Roma İmparatoru Claudius döneminde Likya Bölgesi Roma eyaleti olmuştur. Bu dönemde Tlos birlik içindeki önemini korumuştur.

M.S. 4. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nda Hıristiyanlığın kabulü yasal din haline gelince Tlos, Likya’nın önemli piskoposluk merkezlerinden biri haline gelmiş ve Tlos’un bu dini önemi M.S. 12. yüzyıla kadar devam etmiştir.

Tlos, Likya’nın spor kenti olarak da anılırdı ve tüm Likya’nın katıldığı Tlos Stadı’nda spor etkinlikleri ve festivaller yapılıyordu.

Tlos’ta, Attika takviminin ilk ayı olan Hekatombaion’un 12. gününde, kabaca Temmuz ayının ikinci yarısı ile Ağustos ayının ilk yarısına denk gelen zamanda Zaman Tanrısı Kronos onuruna Kronia festivali düzenlenirdi.

Likya’nın en özel yapılarından biri de Tlos kentine özgü olan Kronos Tapınağı’dır.

Anadolu’nun hiçbir yerinde başka bir Kronos Tapınağının bulunmaması, Tlos’un tüm antik kentler arasında ayrıcalıklı bir konuma sahip olmasını sağlamıştır.

Tlos’un bir diğer mitolojik hikayesi ise Bellerophontes ile ilgilidir. Bellerophontes’in ömrünün bir kısmını Tlos’ta geçirdiği sanılmaktadır.

Tlos, Muğla’nın Seydikemer ilçesinde, Fethiye’ye 35 km uzaklıkta, Xhantos Vadisi’ne bakan muhteşem manzarasıyla sahip bir tepe üzerinde ve eteğinde yer almaktadır.

Likya’ya ve diğer Likya kentlerine başka yazlarla devam edeceğim.

Metin Yılmaz – NationalTurk

Anadolu’nun Hristiyan Azizleri ve Kaçırılan Muazzam Fırsatlar; Noel Baba Gerçeği!
İstanbul’un simgelerinden Sultanahmet At Meydanı; Hipodrom’un hikayesi!