2024 Nobel Tıp Ödülü sahibini buldu

İsveç’in başkenti Stockholm’deki Karolinska Enstitüsü Nobel Komitesi, bu yılki Nobel Tıp Ödülü’nün sahiplerini açıkladı.

2024 Nobel Tıp Ödülü’nün sahipleri açıklandı

Ödülü, mikroRNA ve bu molekülün transkripsiyon sonrası gen regülasyonundaki rolünün keşfi nedeniyle ABD’li biyolog Victor Ambros ve ABD’li moleküler biyolog Gary Ruvkun kazandı. Nobel Komitesi, iki bilim adamının “gen aktivitesinin nasıl düzenlendiğini yöneten temel bir prensibin keşfi” nedeniyle bu onura layık görüldüğünü ifade etti.

Komite tarafından çalışmaya ilişkin yayınlanan açıklamada, “Kromozomlarımızda depolanan bilgiler, vücudumuzdaki tüm hücreler için bir kılavuza benzetilebilir. Her hücre aynı kromozomlara sahip olduğundan, her hücre tam olarak aynı gen bileşimine ve tam olarak aynı talimatları içeren bir kılavuza sahiptir. Diğer yandan, kas ve sinir hücreleri gibi hücre tiplerinin çok farklı özellikleri vardır. Peki bu farklılıklar nasıl ortaya çıkar? Bunun cevabı, her hücrenin kılavuzdan sadece kendisini ilgilendiren talimatları seçmesine imkan tanıyan gen regülasyonunda yatar. Bu sayede, her hücre tipinde yalnızda doğru gen seti aktif hale gelir” denildi.

Victor Ambros ve Gary Ruvkun’un farklı hücre tiplerinin nasıl geliştiği konusuyla ilgilendiği belirtilen açıklamada, “Bu çerçevede gen regülasyonunda kilit rol oynayan yeni bir küçük RNA molekül sınıfı keşfettiler. Bu çığır açıcı keşif, insanlar dahil olmak üzere çok hücreli organizmalar için temel olan büsbütün yeni bir gen düzenleme prensibini ortaya çıkardı. Artık, insan genomunun binden fazla mikroRNA kodladığı biliniyor. Bu şaşırtıcı keşif, gen regülasyonuna tamamen yeni bir boyut kazandırdı. MikroRNA’ların organizmaların nasıl geliştiği ve işlediği konusunda temel bir öneme sahip olduğu, bu keşifle kanıtlanmış oldu” denildi.

Fizik, kimya, edebiyat, barış, tıp ve ekonomi ödülleri veriliyoriNobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, geçtiğimiz yıl Covid-19 salgınına karşı mRNA aşılarının geliştirilmesine imkan sağlayan keşifleri nedeniyle Macaristanlı Katalin Kariko ve ABD’li Drew Weissman’a verilmişti. Nobel Ödülleri, İsveçli kaşif Alfred Nobel’in “servetinin insanlığa en büyük faydayı sağlayanlara ödüller vermek için kullanılmasını” talep ettiği vasiyeti üzerine oluşturulmuştu.

9 Haziran 1900’de kurulan Nobel Vakfı’nın insanlığa hizmette bulunanlara verdiği ödüller, fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp kategorilerinde en başarılı bulunan kişi ve kuruluşlara takdim ediliyor. Bunlara ek olarak, 1968’de 300. yılını kutlayan İsveç Merkez Bankası’nın Nobel Vakfı’na yaptığı bağışla kurulan Nobel Ekonomi Ödülü de ekonomi dalında en başarılı bulunan sahiplerine teslim ediliyor.

Nobel ödülü kazanan tanınmış isimler arasında Albert Einstein, Niels Bohr ve Marie Curie gibi bilim uzmanları, Ernest Hemingway ve Albert Camus gibi yazarlar ile Nelson Mandela ve Martin Luther King Jr. gibi toplumlara liderlik etmiş isimler yer alıyor.

Victor Ambros kimdir?

Victor R. Ambros 1 Aralık 1953 tarihinde Hanover, New Hampshire’de doğdu. Ambros, bilinen ilk mikroRNA’yı (miRNA) keşfeden Amerikalı bir gelişim biyoloğudur. Victor Ambros, New Hampshire’da doğdu. Babası Polonyalı bir savaş mültecisiydi ve Victor, Vermont, Hartland’daki küçük bir süt çiftliğinde sekiz çocuklu bir ailede büyüdü ve Woodstock Union Lisesi’nde okudu.

1975’te Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden Biyoloji alanında lisans derecesini aldı ve 1979’da Nobel ödüllü David Baltimore’un gözetiminde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde doktora derecesini tamamladı. Ambros, geleceğin Nobel ödüllü H. Robert Horvitz’in laboratuvarında ilk doktora sonrası araştırmacı olarak MIT’deki araştırmalarına devam etti .

1984’te Harvard Üniversitesi’nde öğretim üyesi oldu ve 1992’de Dartmouth Koleji’ne geçti. Ambros, 2008’de Massachusetts Tıp Fakültesi’ndeki öğretim kadrosuna katıldı ve şu anda eski Dartmouth öğrencisi Howard Scott Silverman tarafından desteklenen Moleküler Tıp programında Silverman Doğa Bilimleri Profesörü unvanını taşıyor.

Ambros ve Horvitz’in çalışmaları da dahil olmak üzere önceki araştırmalar, lin-4 olarak bilinen bir genin, sıklıkla model organizma olarak incelenen bir nematod olan C. elegans’ın normal larval gelişimi için önemli olduğunu ortaya koymuştu.

Ambros ve meslektaşları, lin-4’ün beklenmedik bir şekilde düzenleyici bir protein kodlamadığını buldular. Bunun yerine, Ambros’un lin-4S (kısa) ve lin-4L (uzun) adını verdiği, 22 ve 61 nükleotid uzunluğunda bazı küçük RNA moleküllerine yol açtı.

Dizi analizi, lin-4S’in lin-4L’nin bir parçası olduğunu gösterdi: lin-4L’nin, lin-4S’in kollardan birinde, 5′ kolunda bulunduğu bir sap-döngü yapısı oluşturması öngörülüyordu. Dahası, Ambros, Gary Ruvkun (Harvard) ile birlikte, lin-4S’nin LIN-14 proteinini kodlayan haberci RNA’nın 3′ çevrilmemiş bölgesindeki birkaç diziye kısmen tamamlayıcı olduğunu keşfettiler. 2000 yılında, bir başka C. elegans küçük RNA düzenleyici molekülü olan let-7 , Ruvkun laboratuvarı tarafından karakterize edildi ve omurgalılar da dahil olmak üzere birçok türde korunduğu bulundu.

Gary Ruvkun kimdir?

ABD’nin California eyaletinde 1952’de doğan Gary Ruvkun, lisans eğitimini 1973’de Berkeley’deki California Üniversitesi’nde tamamladı. Ruvkun, doktorasını “bakteriyel azot fiksasyon genleri” çalışmalarıyla Harvard Üniversitesi’nden aldı.

Ruvkun, Harvard Tıp Fakültesi’nde genetik profesörü olarak görev yapıyor.