Apple Macintosh 40 yaşında
İlk kişisel bilgisayarlardan Apple Macintosh 1984 tam 40 yıl önce bugün müthiş bir reklam kampanyasıyla dünyaya tanıtıldı.
Apple Macintosh kişisel bilgisayar ilk olarak 24 Ocak 1984’te tanıtıldı. Ancak üzerinden 40 yıl geçmesine rağmen hala sadık bir kullanıcı kitlesine sahip.
Günümüz standartlarına göre kutu şeklindeki formu, küçücük monitörü ve grafikleriyle gülünç görünen Mac 128K, dünyayı değiştiren fenomenlerden biri olarak kabul ediliyor.
Steve Jobs’un California, Cupertino’daki Flint Center’da gerçekleştirdiği gösterişli lansman günü sunumu, iMac ve iPhone da dahil olmak üzere daha sonraki Apple donanımlarını tanıtan daha sonraki birçok sunumu için bir şablon haline geldi.
Apple Macintosh’un üretimi Ekim 1985’te durduruldu ve 1998’de de yazılım desteği sonlandırıldı.
Ancak bir avuç fanatik hayran bugün hala Mac 128K bilgisayarlarını kullanıyor.
Makineler, hafızalarının az olması nedeniyle son derece sınırlı.
Kırk yıl önce Apple, dünyamızı iyi ya da kötü yönde değiştiren bir bilgisayarı piyasaya sürdü
Uzun 21. yüzyıl birçok bakımdan Apple’ın ‘1984’ Super Bowl reklamıyla Macintosh’u piyasaya sürmesiyle başladı.
1984’ün bir pazar gününde Los Angeles Raiders, Super Bowl XVIII’de Redskins’i 38-9 yendi.
Yaşlanan birkaç Raiders hayranı dışında, 40 yıl önceki o akşamdan hepimizin daha iyi hatırladığı şey, 21. yüzyıla hakim olacak tekno-iyimserliğin tonunu belirleyen bir reklamdı.
Reklamda, 1980’lerin The Empire Strikes Back filmindeki İmparator’a benzeyen yaşlı bir liderin projeksiyonunu izleyen zombi benzeri figürlerle dolu bir oditoryum gösteriliyordu.
Kırmızı beyazlı genç, atletik bir kadın (Sovyet kontrolündeki komünist devlete karşı kitlesel bir işçi ayaklanmasına katılan Polonya’nın bayrağının renkleri), çekicini döndürüyor ve zırhlı polis onu durdurmaya çalışırken onu liderin yüzünü çerçeveleyen ekrana fırlatıyor.
Reklam açıkça George Orwell’in distopik romanı 1984’e gönderme yapıyordu.
Apple Macintosh 21. yüzyılın başlangıcı mı?
Bu arada, dönemin başkanı Ronald Reagan, küresel nükleer imha riskini artırırken totaliter Sovyet tehdidiyle yüzleşme cesaretine dayanan bir yeniden seçim kampanyası başlatıyordu.
O ay Apple, hayatımızdaki bilgi işlem teknolojileri hakkındaki düşüncelerimizi değiştirecek ve 21. yüzyılı harekete geçiren ideolojik değişikliklerin çoğuna yön verecek bir kişisel bilgisayar satmaya başladı.
Birçok bakımdan uzun 21. yüzyıl, 40 yıl önce bu hafta başladı.
Apple, Cupertino, Kaliforniya’da garaj merkezli bir girişimden, şu anda dünya tarihinin en değerli şirketi haline gelen yükselişin yanı sıra, kültürü ve birbirimizi deneyimleme şeklimizi de değiştirdi.
Bunu yapan tek güç bu olmasa da, 1984’te iz bırakan diğer baskın güçlere (Reagan gibi) bakarsanız Apple, önümüzdeki 40 yılda kendimizi nasıl göreceğimiz ve yöneteceğimiz konusunda büyük bir değişimin parçasıydı.
Yıllardır varlığını sürdüren bu olay, o anda çok az kişinin hayal edebileceği ölçüde günlük hayatı etkiliyor.
Macintosh’un piyasaya sürülmesinden önce Apple, bilgisayar meraklıları arasında, Apple II (1979) gibi, zamanın standart işletim sistemi olan Apple Disk İşletim Sistemi’ni (Apple Disk İşletim Sistemi’ne benzeyen) kullanan programları çalıştıran yüksek kaliteli ve yenilikçi masaüstü bilgisayarlar ürettiği için oldukça saygındı.
MS-DOS, o zamanlar Microsoft adında yeni başlayan küçük bir firmadan geliyordu ve Basic gibi dillerde programlanabiliyordu.
Apple Macintosh ilk kişisel bilgisayar değildi ama etkisi büyük oldu
Her ne kadar Texas Instruments ve Atari gibi şirketler kullanıcı dostu bilgisayarları Macintosh’tan önce evlere getirmiş olsalar ve IBM ve Commodore işletmeler için masaüstü bilgisayarlar üretseler de Macintosh farklı bir şey vaat ediyordu.
Macintosh, makinelerden daha sihirli görünen, kullanılabilir bilgisayarlar için kitlesel bir pazar yarattı.
Macintosh, panoları ve kabloları gizleyerek ve şık tasarımlı bir kutu sunarak, MacBook veya 2007’de piyasaya sürülen tüm Apple ürünleri arasında en etkili ve en karlı olanı olan iPhone gibi daha sonra kapalı bir kutu haline gelecek olanın tasarım standartlarını belirledi.
iPhone, 21. yüzyılda yaşamın çekici ve itici yanlarının çoğunu temsil ediyor.
Aslında Macintosh diğer cihazların ve teknolojilerin yapamadığı hiçbir şeyi yapmayan bir cihaz.
Tüm bunları, tüm gerçek teknolojiyi ve onu yaratan insan kuruluşunu maskeleyen, kontrollü, özel bir ortamda sunuyor.
Şu anda milyarlarca insan böyle bir cihazı kullanıyor, ancak neredeyse hiç kimse içeriye bakmıyor veya metali çıkaran veya parçaları tehlikeli koşullarda monte eden insanları düşünmüyor.
Artık bir iPhone gibi hissettirecek şekilde tasarlanmış arabalarımız ve cihazlarımız var; tamamı cam, metal, kıvrımlar ve simgeler.
Hiçbiri insanların onları inşa ettiğine ya da koruduğuna dair herhangi bir ipucu sunmuyor. Her şey sihir gibi görünüyor.
Tasarım yoluyla bu büyüye geçiş, dünyada çalışan ve yaşayan çoğu insanın gerçek koşullarına karşı bizi kör etti.
Kapılı bir cihaz, kapılı bir topluluğa benzer.
Bunun ötesinde, mühürlü kutular, her yerde bulunan kameraları ve konum cihazlarını içerdikleri ve görünmez radyo sinyalleri aracılığıyla bağlandıklarında, Sovyet diktatörlerinin asla hayal edemeyeceği küresel bir gözetim sistemi olarak iş görüyorlar.
Orwell’in hayal gücünün ötesinde, yumuşak kontrole sahip bir dünyayı da satın aldık.
Güvenlikli siteler, hayal edilen ancak hiçbir zaman tanımlanmayan işgalci bir düşmana karşı güvenlik yanılsaması sundukları için Reagan döneminde ABD’de popülerlik kazanmaya başladı.
Aynı zamanda ayrıcalıklı üyeliklere ve katı görgü kurallarına sahip özel bir devlete de benziyorlardı.
Reagan, Kasım 1984’te ezici bir şekilde yeniden seçimi kazandı.
Onun zaferi, piyasa köktenciliğine ve teknolojik iyimserliğe neredeyse sarsılmaz bir bağlılık sağladı; Bill Clinton ve Barack Obama gibi eleştirmenleri ve halefleri bile büyük ölçüde benimsedi.
ABD’nin ötesinde, Yunanistan’dan Andreas Papandreou, Fransa’dan François Mitterrand ve Birleşik Krallık’tan Tony Blair gibi görünüşte solcu olan 20. yüzyıl liderleri, değişim vizyonlarını büyüyen neoliberal konsensüsün izin verdiği ölçüde sınırladılar.
Bu yüzyılın başlarında, Apple’ın empoze ettiği tekno-iyimserliğe veya Reagan’ın dünyanın siyasi tahayyülü üzerindeki hakimiyetinin sağladığı neoliberalizme olan inancı sorgulamak, bir huysuzluk krizi gibi görünebilir.
Bilgisayar teknolojisinin veya serbest piyasanın demokratikleştirici ve özgürleştirici potansiyelini kim sorgulayabilir?
Bu yüzyılın çeyreğine gelindiğinde, tutulan sözlerin yalnızca Apple’ın hissedarlarına ve Reagan’ın siyasi soyuna verilen sözler olduğu açıktı.
Demokrasi dünyanın her yerinde sarsılıyor.
Ağa bağlı bilgisayarlar ilişkilerden, topluluklardan ve toplumlardan zevki ve insanlığı tüketiyor. Ekonomiler her zamankinden daha fazla katmanlaşmış durumda. Siyaset daha iyi bir geleceğe dair her türlü olumlu vizyondan arındırılmıştır.
Elbette Apple’ı ya da Reagan’ı suçlayamayız. Onlar sadece arzu ettiğimiz şeyi damıtıp kullandılar ve bize geri sattılar: kaçınılmaz ilerleme ve özgürleşmenin basit bir hikayesi.
Apple’ın reklamı yerine Orwell’in kitabının uyarılarını dikkate alsaydık, basit hikayelerin hiçbir zaman mutlu sonla bitmediğini öğrenebilirdik.
Kaynak: The Guardian – Siva Vaidhyanathan
Macintosh 1984 reklamı;
