ABD Başkanı Joe Biden, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 1915 yılındaki Ermeni tehcirini “soykırım” olarak niteledi. Böylece Biden, 1981 yılında aynı sözcüğü kullanan Ronald Reagan’dan bu yana “soykırım” diyen ilk ABD başkanı oldu.
Beyaz Saray’dan yapılan yazılı açıklamanın tam metni şöyle:
”Her yıl bu günde, Osmanlı dönemindeki Ermeni soykırımında hayatını kaybeden herkesin hayatını hatırlıyor ve kendimizi böyle bir vahşetin bir daha yaşanmamasına adıyoruz. 24 Nisan 1915’ten itibaren Konstantinopolis’teki Ermeni aydınların ve cemaat liderlerinin Osmanlı makamları tarafından tutuklanmasıyla bir buçuk milyon Ermeni, imha kampanyasında sürgün edildi, katledildi veya ölüme yürüdü. Meds Yeghern’in kurbanlarını onurlandırıyoruz ki yaşananların dehşeti tarihe karışmasın. Ve nefretin her türlü aşındırıcı etkisine karşı her zaman tetikte olmamız için hatırlıyoruz.
Hayatta kalanların çoğu, ABD de dahil olmak üzere dünya çapında yeni evler ve yeni hayatlar bulmak zorunda kaldı. Ermeni halkı güç ve dayanıklılıkla hayatta kaldı ve cemaatini yeniden inşa etti. On yıllar boyunca Ermeni göçmenler ABD’yi sayısız şekilde zenginleştirdiler, ancak atalarının birçoğunu kıyılarımıza getiren trajik tarihi asla unutmadılar. Hikayelerini onurlandırıyoruz. O acıyı görüyoruz. Tarihi doğruluyoruz. Bunu suçlamak için değil, olanların tekrarlanmamasını sağlamak için yapıyoruz.
Bugün, kaybedilenlerin yasını tutarken, gözlerimizi geleceğe, çocuklarımız için inşa etmek istediğimiz dünyaya doğru da çevirelim. Bağnazlığın ve hoşgörüsüzlüğün günlük kötülüklerinden etkilenmeyen, insan haklarına saygı duyulan, tüm insanların onurlu ve güvenli bir şekilde hayatlarını sürdürebildiği bir dünya. Gelecekteki zulümlerin dünyanın herhangi bir yerinde oluşmasını önlemek için ortak kararlılığımızı yenileyelim ve tüm dünya insanları için şifa ve uzlaşma peşinde koşalım.
Amerikan halkı, 106 yıl önce bugün başlayan soykırımda ölen tüm Ermenileri onurlandırıyor.”
ABD Başkanı açıklamasını Ermeniler’in soykırımı anma günü olarak kabul ettikleri 24 Nisan’da yaptı. Biden 23 Nisan’da göreve geldikten üç ay sonra, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile telefonda görüşmüştü.
Biden ve Erdoğan Telefonda Görüştü
Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray ve Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamalarda 1915 olaylarına ilişkin bir ifade yer almamıştı.
Ancak Reuters haber ajansına bilgi veren kaynaklar Biden’ın Erdoğan’a, 1915 olaylarını “Ermeni soykırımı” olarak tanıyacağını söylediğini bildirdi.
1915 olaylarını soykırım olarak nitelemek simgesel anlam taşısa da bu tanıma ile Beyaz Saray uzun yıllardır her 24 Nisan’da kullandığı dili dikkat ve titizlikle ayarlama geleneğinden ayrılmış oldu.
Biden adayken söz vermişti
Joe Biden, bir yıl önce henüz başkan adayıyken Ermeni tehciri sırasında hayatını kaybettiği iddia edilen bir milyon 500 bin Ermeni erkek, kadın ve çocuğu anmış, 1915 olaylarının soykırım olarak kabul edilmesi çabalarını destekleyeceğini söylemişti.
Biden, o dönemde paylaştığı Twitter mesajında, “Bugün, Ermeniler’in Metz Yeghern, Ermeni Soykırımı sırasında karşı karşıya kaldıkları zulmü hatırlıyoruz. Ermeni Soykırımı’nı kabul eden bir karara destek verme taahhüdünde bulunuyorum, evrensel insan haklarını öncelik sıralamasının en üzerinde tutacağım” demişti.
Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşayan Ermeniler’in Birinci Dünya Savaşı sırasındaki çatışmalarda öldüğünü kabul ediyor, ancak ölen Ermeniler’in sayısına itiraz ediyor ve ölümlerin sistematik olduğu ve soykırım anlamına geldiği fikrini reddediyor.
ABD Kongresi tanıma için bastırıyordu
1915 olaylarının Ermeni soykırımı olarak tanınmasına ilişkin girişimler uzun yıllardır ABD Kongresi’nde sekteye uğradı. ABD başkanları da Türkiye’yle ilişkilerin bozulması olasılığı ve Ankara’nın yoğun lobi çalışmaları nedeniyle soykırım tanımlamasını kullanmaktan kaçındı.
2019 yılı Aralık ayında 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak tanıyan tasarı hem Temsilciler Meclisi hem Senato tarafında kabul edilmişti. Trump yönetimi ise ABD Kongresi’nde alınan kararlara katılmadıklarını, Başkan Trump’ın “kitlesel mezalim” değerlendirmesinin halen geçerli olduğunu açıklamıştı.
Kongre Üyelerinden Biden’a ’24 Nisan’ Mektubu
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris de 2019’da senatörler Bob Menendez ve Ted Cruz ile birlikte ABD Senatosu’na 1915 olaylarını soykırım olarak tanıması için önerge vermişti.
Biden’ın başkan yardımcılığını yaptığı eski Başkan Barack Obama da henüz Illinois senatörüyken, seçilirse Ermeni soykırımını tanıyacağını söylemişti.
Obama o dönemde “Ermeni Soykırımı bir iddia, kişisel bir görüş veya bir bakış açısı değil, tarihsel kanıtlar tarafından desteklenen geniş çapta belgelenmiş bir gerçektir. Gerçekler inkar edilemez” demişti.
Ancak nihayetinde, soykırım iddiaları sekiz yıllık Obama yönetimi süresince bu şekilde sınıflandırılmamıştı.
